Vaak wordt er gedacht dat alleen kinderen die slechte cijfers halen aan het onderpresteren zijn. Dit is een grote denkfout. Hoogbegaafde onderpresteerders halen vaak nog gemiddelde tot goede resultaten. Vergelijk het kind niet met het gemiddelde van de klas, maar enkel met zijn eigen capaciteiten. Ook als een hoogbegaafde een rapport vol achten heeft, biedt dit geen garantie dat het kind niet aan het onderpresteren is. Onderpresteren is beter te herkennen aan het gedrag dan aan de prestaties van het kind.

Bij het herkennen van onderpresteren is het raadzaam om te denken in de groeperingen denklui, faalangstig en gedemotiveerd. De verschillende vormen van onderpresteren leiden tot verschillende uitingen in het gedrag. Het kenmerkende gedrag kan men zowel op cognitief, sociaal-emotioneel als fysiek gebied herkennen. Beschouw de onderstaande lijsten als handvat, niet als checklist, bij het herkennen van onderpresteren. 

Denkluie onderpresteerder
• Haalt ruim voldoende tot goede resultaten.
• Heeft een (te) hoog zelfbeeld.
• Maakt onnodige slordigheidsfouten.
• Is chaotisch en ongeorganiseerd.
• Vergeet (huis)werk te maken.
• Heeft de beste excuses paraat.
• Denkt: ‘’Dat doe ik wel even.’’
• Kan niet goed inschatten hoeveel tijd nodig is.
• Start vele projecten en hobby’s.
• Leert huiswerk op het laatste moment.
• Kan arrogant zijn, ziet anderen als ‘dom’.
• Weet het beter dan de leerkracht, luistert niet.
• Vindt het lastig om met kritiek om te gaan.
• Vindt verrijkingswerk ‘saai’.

• Gebruikt zijn agenda nauwelijks of niet.
• Is snel klaar met toetsen, leest het niet na.
• Kan dromerig overkomen.
• Kan uit ‘verveling’ opstandig worden.
• Toont orale frustratie, bijt op pen of shirt.
• Is onrustig, zit te wriemelen of te wiebelen.
• Is vaak gefrustreerd en teleurgesteld.
• Kan vormen van escapisme vertonen.
• Ziet bepaalde vakken als ‘zinloos’.
• Heeft een lage concentratiespanne.
• Hanteert verkeerde leerstrategieën.
• Gaat nodeloos de discussie aan.

Gedemotiveerde onderpresteerder
• Haalt vaak onvoldoende resultaten.
• Heeft een zeer laag zelfbeeld.
• Vindt alles saai, stom en nutteloos.
• Heeft een hekel aan school.
• Staat onverschillig tegenover de toekomst.
• Zucht veel en haalt vaak de schouders op.
• Heeft geen tot zeer weinig vrienden.
• Vertoont extreme vormen van escapisme.
• Heeft geen of weinig hobby’s.
• Kijkt lusteloos uit de ogen, hangt onderuit.
• Heeft een negatieve lichaamshouding.
• Kan cynisch, agressief of apathisch zijn.
• Staat anderen niet toe te helpen.
• Gelooft andere mensen niet.
• Wil graag alleen zijn, geeft zijn bezittingen weg.
• Kan uren passief uit het raam staren.

• Maakt opleidingen niet af, valt uit.
• Ziet ‘het nut’ van het leven niet in.
• Reageert afwijzend op ideeën.
• Maakt ondoordachte toekomstkeuzes.
• Spendeert geen tijd aan huiswerk.
• Wordt gepest, valt buiten de groep.
• Spendeert extreem veel tijd aan één hobby.
• Is extreem kritisch op anderen.
• Heeft zeer hoge idealen.
• Ziet therapie als zinloos.
• Beschouwt therapeuten als dom.
• Heeft begrip en tijd nodig.
• Heeft baat bij een rustperiode.
• Spijbelt en verzwijgt cijfers.
• Liegt over het eigen welbevinden.
• Heeft een hekel aan sociale activiteiten.