“Toen ik ontdekte dat er meer kinderen zijn zoals ik, veranderde dat alles voor mij. Eerst was ik altijd bang om buitengesloten te worden, nu niet meer.”
– Naomi, 14 jaar
Hoogbegaafdheid, hoe begeleid ik het?
Risicogroep
Soms wordt gedacht dat hoogbegaafde kinderen alles vanzelf kunnen, niets is minder waar. Hoogbegaafden vormen een risicogroep en hebben juist aangepaste begeleiding en ondersteuning nodig. Het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid helpt scholen bij het realiseren van een passend beleid en een passende begeleiding voor hoogbegaafden.
Hoe begeleid je hoogbegaafdheid?
Op basis van jaren onderzoek en ervaring zijn er richtlijnen opgesteld om tot passende begeleiding voor hoogbegaafden te komen. Deze richtlijnen gaan uit van gemiddelden, het blijft belangrijk om begeleiding individueel af te stemmen op de ondersteuningsbehoeften van een kind. Het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid hanteert als begeleidingsmodel: het interventiemodel de drie V’s van Hooft en van der Zwan. Wij adviseren altijd om eerst kennis op te doen tijdens een cursus of studiedag zodat de begeleiding op de juiste manier kan worden ingezet.
Het interventiemodel: de drie V’s
De drie V’s zijn: versnellen, verrijken en verbinden. Het interventiemodel beschrijft dat hoogbegaafden het best presteren en het minste risico hebben tot het ontwikkelen van sociaal-emotionele problemen wanneer deze drie interventies worden ingezet in het onderwijs.
Hierbij is een combinatie van de drie interventies wenselijk. Veel scholen vullen dit in door een kind op jonge leeftijd een klas te laten overslaan en vervolgens het aanbod in de nieuwe groep te compacten. Hierdoor houdt het kind tijd over voor verrijkingswerk. Idealiter neemt het kind ook een keer per week deel aan de plusklas, waar hij in contact komt met ontwikkelingsgelijken.
“In de Plusklas heb ik leren doorzetten. Als ik terug denk was ik eerst best lui. Nu niet meer, ik werk hard en haal goede cijfers.”
– Zaïd, 11 jaar
“Ik ben versneld, maak verrijkingswerk en ga naar de Plusklas. Het gaat veel beter dan eerst, ik betrap mezelf er regelmatig op dat ik zin heb op naar school te gaan!”
– Lisa, 11 jaar
“Als ik zeg dat ik hoogbegaafd ben, denken veel mensen dat ik alles direct begrijp, maar dat is niet altijd zo. Voor sommige dingen heb ik ook gewoon uitleg of hulp nodig.”
– Jordy, 9 jaar
Versnellen
Versnellen heeft vele vormen, de bekendste zijn een klas overslaan en compacten. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is versnellen (wetenschappelijk gezien) de beste onderwijsinterventie voor hoogbegaafden. De voordelen van versnellen zijn niet alleen op cognitief maar ook op sociaal-emotioneel gebied groot. Aan basisscholen is het de taak om hoogbegaafden zo vroeg mogelijk te signaleren zodat de versnelling (bij voorkeur in de kleuterklassen) vroeg ingezet kan worden. Een versneld kind heeft meer mogelijkheden om contact aan te gaan met ontwikkelingsgelijken en zal cognitief meer uitgedaagd worden. Vaak is een versnelling relatief eenvoudig te realiseren, maar soms komt een school voor uitdagingen te staan. Het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid kan scholen hierbij ondersteuning bieden.
Verrijken
Onder verrijken valt zowel het verdiepen als het verbreden van het reguliere werk. Verrijking heeft als primaire doel om kinderen vaardigheden aan te leren zoals leren leren, doorzettingsvermogen, frustratietolerantie en kunnen afzien. Een hoogbegaafd kind moet ten minste twee uur per dag besteden aan zijn verrijkingswerk. Gebeurt dit niet (ook als het kind wel goede resultaten haalt), dan is de kans groot dat het kind denklui wordt en gebrekkige vaardigheden ontwikkelt voor zijn verdere levensloop.
Verbinden
Ieder kind heeft behoefte aan contact met ontwikkelingsgelijken, zo ook hoogbegaafden. Onder verbinden worden interventies verstaan die als primaire doel hebben om hoogbegaafden in contact te brengen met ontwikkelingsgelijken. Een plusklas is (voor de meeste hoogbegaafden) de meest wenselijke vorm van verbinding, andere vormen zijn aparte klassen of scholen voor hoogbegaafden. In de plusklas komen hoogbegaafden (bij voorkeur drie uur per week) in aanraking met andere hoogbegaafden. Dit bevordert de sociaal-emotionele ontwikkeling en vermindert de kans op (sociale) faalangst en onderpresteren. Doordat het kind ervaart dat hij niet ‘vreemd’ of ‘anders’ is, groeit het zelfbeeld.
Begeleiding realiseren op school
De uitdaging aan basisscholen is om de drie V’s in te zetten in de praktijk. Bij het inzetten van de interventies komen er regelmatig uitdagingen naar voren. “Moeten we wel alle kinderen versnellen?”, “Wat als we niet zeker weten of een kind hoogbegaafd is?” en “Wat doen we als we nog niet genoeg tijd hebben voor een plusklas?” zijn voorbeelden van vragen waar begeleiders tegenaan kunnen lopen. Het Landelijk Informatiecentrum Hoogbegaafdheid biedt cursussen en studiedagen aan om samen met scholen tot praktische handvatten en een solide beleid te komen zodat hoogbegaafde kinderen tot ontplooiing komen in het onderwijs.